BioGrafie

Welch w sierocińcu w Leninabadzie

Kiedy w sierpniu 1941 roku zostaje ogłoszona amnestia obejmująca « obywateli polskich przebywających na terytorium Związku Radzieckiego », Welchowie opuszczają region Archangielska. Najpierw udają się do Kirgistanu, następnie do Kazachstanu i w końcu docierają do stolicy Tadżykistanu – Leninabadu. Tam zamieszkują w bardzo ładnym domu i po raz pierwszy, w wieku 9 lat, Henryk idzie do szkoły. Matka, która nie jest w stanie zajać się nim, umieszcza go w polskim sierocińcu, mimo to Henryk dobrze ten dom wspomina. « Bardzo mi się podobało życie w sierocińcu, bo dzięki temu byłem z innymi dziećmi, a nie jak do tej pory, kiedy tylko przebywałem z dorosłymi ».

Po dzień dzisiejszy zdjęcia kolegów i koleżanek z sierocińca zdobią ściany jego gabinetu. 

Odmowa paszportyzacji i aresztowanie

«Potem nadszedł czas, kiedy każdy musiał się zarejestrować. Trzeba było zdecydować, czy chce się pozostać w Rosji i przyjąć obywatelstwo radzieckie czy wrócić do Polski. My oczywiście chcieliśmy wrócić do Polski.

Mama pojechała do swojej kuzynki Adeli do Lwowa, która tam się schroniła. Oni byli bardzo szczęśliwi, bo jej mąż był komunistą. Dostał dobrą posadę i chciał zostać, bo Rosja dla niego to był raj!

Po powrocie mama zmieniła zdanie i poszła na policję, żeby dali jej obywatelstwo radzieckie.

Na szczęście było już na to za późno, bo o czwartej nad ranem usłyszeliśmy łomotanie do drzwi. NKWD aresztowało mnie i moją matkę.

Na dworze czekał na nas zaprzężony w konie wóz, na którym siedziała już inna rodzina. Dwóch nkawudzistów usiadło tak, żeby uniemożliwić nam jakąkolwiek ucieczkę.»

Po wyjeździe ze Związku Radzieckiego

Na jesieni 1945 r., Henry wraz z matką opuszcza ZSRR. W końcu, po dwóch miesiącach podróży docierają do Łodzi, ale nikogo nie zastają. Postanawiają więc definitywnie opuścić Polskę i wyjeżdżają do Niemiec do przejściowego obozu dla przesiedlonych. Stamtąd emigrują do Izraela, do Brazylii, Kanady i do Stanów Zjednoczonych. W końcu Henryk osiedla się w Rzymie.

Przyjazd na miejsce zesłania i pierwsze wrażenia

W Kotłasie zaskoczyły mnie białe noce. Dotarliśmy tam w lipcu. Ledwo co zdążyło się ściemnić i nagle robiło się widno.
Najgorsze były olbrzymie komary. Mój wujek, który nigdy nie palił teraz wziął się za palenie w nadziei, że dym odpędzi komary, ale to nic nie dało!
Nikt nie próbował uciekać, bo nie było dokąd.
Tu gdzie pociąg się zatrzymał, z jednej strony były lasy, a z drugiej wartka rzeka, i znów lasy, wszędzie dookoła lasy. Nawet nie było mowy marzyć o ucieczce.
Wszystko to było straszne, ludzie załamali się psychicznie, siedzieli sparaliżowani strachem.
Nawet dzieci zrozumiały, że nie można płakać.
Wzdłuż brzegów rzeki było tysiące ludzi. Ale panowała kompletna cisza. Każdy z nas był ogarnięty niepokojem.

Miejscowa ludność

Trzeba przyznać, że Rosjanie naprawdę byli w stosunku do nas bardzo serdeczni. Dzielili się z nami wszystkim co mieli, a prawie nic nie mieli. Dawali nam chleb i ziemniaki. Zawsze gotowi, żeby nam jakoś pomóc. Kiedy nadeszły zimne noce, czasami wpuszczali nas do swoich izb, gdzie stał piecyk, na którym można było spać i ogrzać się ! Pamiętam, jak litowali się nad nami i mówili po rosyjsku “ zobaczycie jak czas szybko ucieka, nigdy już nie zobaczycie Polski!” Bo jak już tu przyjechaliście, to na zawsze!”

Śmierć kuzynki

Dla mnie to niemowlę było niezwykle ważne, ponieważ to była jedyna istota ludzka, z którą mogłem rozmawiać. Chcę przez to powiedzieć, że dorośli się mną nie zajmowali. Jedyny moment, kiedy mogłem sobie pomarzyć, to było kiedy mówiłem do niemowlęcia. Opowiadałem mu najróżniejsze historyjki, mówiłem o naszym kraju, o dziadkach i tak dalej. Ale … maleństwo zmarło.
Nie pozwolili mojej mamie iśc na pogrzeb, wuj Sam wziął jeden dzień urlopu, zrobił drewnianą skrzynkę, do której włożyli dziecko.
Zanieśliśmy tę skrzynkę do lasu i wuj wykopał dół…
I tak pochowaliśmy malutką.
Od tamej pory moja ciocia Ruth już nigdy nie była tak jak kiedyś.

Unicestwienie całej rodziny

Pewnego sierpniowego dnia 1945 roku, przyszedł list z Polski adresowany do mojej mamy i do mojej ciotki. Mama natychmiast poszła go odebrać do polskiej delegatury w Leninabadzie. To był list od jej młodszej siostry Sally, która została w Łodzi.
Przeżyła wojnę.
W telegraficznym skrócie napisała, że rodzice i wszyscy członkowie rodziny nie żyją… Tylko ona przeżyła i wróciła do Łodzi.
To była tragedia.
To był pierwszy list jaki w ogóle dotarł do Leninabadu i wszyscy chcieli dowiedzieć się co się wydarzyło. Dotychczas nie dotarło do nas, że wojna się skończyła, bo w naszym przypadku nic się nie zmieniło. Nie mieliśmy gazet, a jeżeli już to tylko po rosyjsku i tadżycku, a zresztą nie interesowały nas, bo tam była tylko propaganda !

Powrót do Łodzi

Wyjechaliśmy ze Lwowa i wróciliśmy do Łodzi. To było straszne, proszę sobie wyobrazić, że przez te wszystkie lata tak bardzo marzyliśmy o powrocie do domu. Nasz dom to była Łódź. Tam sie urodziłem, mama się tam wychowała, cała nasza rodzina była z Łodzi. Tak, wracaliśmy do naszego domu! Ale zastaliśmyw całym mieście straszliwy chaos. Dom dziadków, który znalazł się na terenie getta został całkowicie zburzony.
Nic nie pozostało, nie było już ani domu, ani piekarni!
Poznałem miejsce…bo zawsze tam stała pompa na wodę. Ale nie było już naszego domu i piekarni. Chciałem zobaczyć, gdzie dokładnie mieszkaliśmy, ale na tym miejscu postawili jakąś fabrykę i nie mogłem wejść.
To była naprawdę wielka tragedia.

Henry Welch : „spotkał nas lepszy los"

Henry Welch – Tułaczka po świecie po deportacji