TemaTyczny
Tajga
Tajga, nierozłącznie związana z krajobrazem syberyjskim jest współuczestnikiem życia na zesłaniu. Las postrzegany jest w całej swojej dwuznaczności: kojarzy się z ciężką pracą i cierpieniem fizycznym przy pracach leśnych wykonywanych dla przedsiębiorstw kołchozowych zajmujących się eksploatacją lasów, z siarczystym mrozem i ze strachem, ale również z dodatkowym źródłem pożywienia. Zwłaszcza w latach 1941–1946, podczas wojny, kiedy warunki przetrwania zesłańców były straszne, porażały nędzą, runo leśne, żurawina czy inne rośliny jadalne, takie jak pokrzywa stanowiły dodatkowe pożywienie lub zioła lecznicze. Najczęściej dzieci zajmują się zbieraniem owoców leśnych i w ten sposób bezpośrednio uczestniczą w przetrwaniu rodziny.
Tajga jest niezmiennym komponentem życia codziennego zesłańców : stanowi ona ich realne otoczenie, przemierzają ją i żyją z jej eksploatacji. Majestat i bezkresna przestrzeń lasów syberyjskich wywołuje cały szereg wrażeń i głębokich emocji związanych z dźwiękami i wydobywającymi się zeń zapachami. Przedmioty rzeźbione z drewna zdobiące wnętrza domów, czy przyniesione z lasu kwiaty mają złagodzić tragedię zesłania do tej obcej przestrzeni syberyjskiej i złagodzić los zesłańców.
Prace przy wyrębie lasu
© Muzeum Ofiar Ludobójstwa, Wilno
Skład drzewa
© Muzeum Ofiar Ludobójstwa, Wilno
Pracownicy leśni - brat Rimgaudasa Ruzgysa (po prawej) i jego towarzysze pracy
© Rimgaudas Ruzgys
Spływ drzewa na rzece Jenisej w Igarce. Kriwliak, rejon Jenisejska, Krasnojarski Kraj, w 1953 r.
© Muzeum Ofiar Ludobójstwa, Wilno
Eela Lõhmus (po prawej), w Magadanie
© Eela Lõhmus
Eela Lõhmus siedząca na karłowatej sośnie, po wyzwoleniu w rejonie Magadanu
© Eela Lõhmus
Eela Lõhmus, po wyzwoleniu w rejonie Magadanu
© Eela Lõhmus
Rysunek Valli Arrak
© Valli Arrak
Krajobraz syberyjski uwieczniony przez Silvę Linarte
© Silva Linarte
Wnętrze baraku - Eela Lõhmus z mężem, po wyzwoleniu, <br/> w Magadanie
© Eela Lõhmus
Eela Lõhmus tka na kołowrotku wykonanym przez męża
© Eela Lõhmus
Las – między przymusową pracą i ukojeniem
Mężczyźni i kobiety przydzielani są do ciężkich robót leśnych, od wyrębu drzew poprzez cięcie pni aż po pracę przy spławie. Więźniowie i specjalni osadnicy kierowani są do pracy do kołchozowych przedsiębiorstw zajmujących się eksploatacją lasów.
Przyroda i otoczenie syberyjskie stanowią nieodłączne tło życia codziennego. Sosna karłowata, którą opisywał Warłam Szałamow w Opowiadaniach kołymskich stanowi rodzaj kosodrzewiny porastającej całą tajgę. Jej dziwaczny kształt fascunuje zesłańców.
Las i jego mieszkańcy są dla zesłańców inspiracją. Podczas zesłania, Valli Arrak wykonała kilka rysunków oddających ͈syberyjskie wrażenia ”, które są ilustracją środowiska na Syberii. Dzięki rozpowszechnieniu aparatów fotograficznych w ZSRR zachowały się liczne zdjęcia zrobione przez samych zesłańców, albo jeszcze kiedy tam przebywali, albo z późniejszych podróży na Syberię. Są one świadectwem głębokich przeżyć związanych z życiem w tajdze.
Las jest wszechobecny, na zewnątrz i w domu. Zesłańcy przywiązują duże znaczenie do wystroju domostw. Kwiaty i liście przyniesione z lasu upiększają baraki. Najróżniejsze przedmioty wytwarzane są z drewna. Wielu zesłańców nabyło umiejętności rzemieślnicze, dzięki którym mogą wykorzystać do różnych celów drewno stanowiące nieograniczone zasoby.
Jak tajga naznaczyła swoim piętnem Kasimira Gendelsa
Kasimirs Gendels, którego przydzielono do pracy prze załadunku na barki, tajga głęboko naznaczyła swoim piętnem, nawet już po wyzwoleniu.
Pokrzywa, cudowne lekarstwo dla matki Silvy
Las jest również bezcennym źródłem ziół leczniczych. Podczas zimy 1941 r., w syberyjskim kołchozie, do którego trafiła rodzina Silvy Linarte osadnicy ciężko zachorowali z powodu zakażonej mąki. Przy nędznej opiece zdrowotnej, pokrzywa okazała się w tym przypadku skutecznym ratunkiem dla matki Silvy.
Silva osaczona watachą wilków
Las nie tylko kryje w sobie wiele niebezpieczeństw, ale jest również miejscem potwornego strachu. Silva Linarte, której szkoła oddalona jest o prawie 30 km, pewnego razu zostaje po drodze otoczona watachą wilków.
Piękno Syberii
Naum Kleiman, któremu wydano pozwolenie na pójście do szkoły z internatem położonej 8 km od wsi, gdzie zamieszkuje jego rodzina, nagle poprzez wysokie trawy odkrywa niesamowite piękno wschodzącego słońca.
Austra i Lilija wspominają las
Podczas gdy ich mama pracuje, obydwie siostry Austra Zalcmane i Lilija Kaijone zbierają w lesie borowinę. Ze wzruszeniem wspominają wrażenia, jakie wywoływał w nich las.
Syberia : zaczarowany las i ziemia deportacji
Przestrzeń syberyjska kryje w sobie dwuznaczność, z jednej strony piękna przyroda i jednocześnie miejsce represji – tak ją definiuje Silva Linarte. Jako mała dziewczynka obserwuje swoją mamę ciągnącą pług niczym zwierzę pociągowe. Siedząc sobie na pniu drzewa kontempluje las, który tak bardzo kocha. Dlaczego to ,,najpiękniejsze miejsce na świecie” jest ucieleśnieniem cierpienia zesłańców ?