Europejska pamięć
o Gułagu
TemaTyczny
Praca na zesłaniu
Praca jest podstwowym elementem życia na zesłaniu. W łagrach życie polega wyłącznie na katorżniczej pracy. Praca warunkuje przetrwanie jak i włączenie się zesłańców do otaczającego ich świata.
Praca w tzw. spiecposiołkach różni się od pracy w przymusowych obozach pracy. W pierwszym przypadku chodzi głównie o pracę w rolnictwie, natomiast w obozach pracy przymusowej więźniowie zatrudniani są przy budowie miast, linii kolejowych, fabryk i w kopalniach, na powierzchni ziemi jak i pod ziemią. Niemniej nie istnieje ścisłe rozróżnienie tych dwóch kategorii : zesłańców i więźniów. Istnieją obozy pracy przymusowej w rolnictwie.
Zesłańcy mogą przeżyć dzięki dodatkowej pracy, natomiast w łagrach obowiązuje w stu procentach praca przymusowa. Zarówno jedni i drudzy wykonują najcięższe prace, ale w obozach często panuje skrajna przemoc. Zesłańcy pod przymusem uczą się wykonywać pracę, która jest dla nich nowością. Kierownicy kołchozów rekrutują ludzi jak na targu niewolników. Podział na zesłańców, którzy są zatrudnieni jako ludzie wolni i więźniów nie jest ściśle określony, ponieważ niezależnie od miejsca, praca ma charakter przymusowy. Często po odbyciu wyznaczonej kary, więźniowie pozostają na miejscu. Specjalni przesiedleńcy często mieszają się z miejscową ludnością, pracują w tych samych brygadach i na tych samych warunkach.
Rozwój przemysłu ZSRR w głównej mierze odbywa się poprzez wykorzystanie pracy przymusowej. Mimo jej bardzo niskiej rentowności i ogromnym ofiarom ludzkim, ma ona masowy charakter w licznych regionach ZSRR.
-
Adam Chwaliński сięcie pni
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Polsce, 23/04/2010, przez A. Niewiedzial.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijAdam Chwaliński сięcie pni
Adam Chwaliński opowiada jak w wieku 11 i pół roku pracował w lasach syberyjskich przy cięciu pni.
-
Praca Adama Chwalińskiego w tajdze
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Polsce, 23/04/2010, przez A. Niewiedzial.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijPraca Adama Chwalińskiego w tajdze
Adam Chwaliński opowiada jak w wieku 11 i pół roku pracował w tajdze.
-
Praca w kopalni
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Rosji, 25/07/2015, przez A. Bluma & I. Tchernevą.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijPraca w kopalni
Naum Kleiman o pracy w kopalni.
-
Jakobs Shats: Praca na deportacji
Zródło: Wywiad przeprowadzony na Łotwie, 12/06/2012, przez M. Craveri, J. Denis & V. Nivelon.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijJakobs Shats: Praca na deportacji
« Kazali nam wysiąść z pociągu, załadowali na samochody i zawieźli do Kanska [Канск] w Obwodzie Tasiejewskim [Тасеевский райог]. Tam ulokowali nas u miejscowej ludzi, zabrali nam paszporty i wydali ojcu dokument, z którym miał się co tydzień zgłaszać. Taki był początek naszego zesłania na Syberię.
Moi rodzice nie mieli prawa wykonywania żadnej pracy umysłowej. Mogli tylko ciężko pracować fizycznie, na przykład przy pracach leśnych, w kołchozie, w obozach. Należy zaznaczyć, że wszyscy zesłańcy byli mieszkańcami miast i nie byli przyzwyczajeni do ciężkiej roboty w polu.
Nie należy również zapominać, że w tym regionie panują siarczyste mrozy, do -50°C. Nie byliśmy przygotowani na takie zimno, tym bardziej, że aresztowali nas i deportowali w czerwcu i nie zabraliśmy ze sobą ciepłych ubrań. Były ogromne trudności z żywnością, miejscowa ludność też cierpiała z powodu braku artykułów żywnościowych i wielu zesłańców nie mając nic na wymianę na jedzenie umierało śmiercią głodową.
Pytanie: Czy chodził pan do szkoły?
Nie chodziłem do szkoły, bo nie miałem ciepłych ubrań, a zimą trzeba było mieć futro, czapkę, ciepłe botki, a ja nic nie miałem. Dlatego też przez trzy lata nie uczęszczałem do szkoły i dopiero w 1944 roku rodziców było stać, żeby kupić mi ciepłe ubranie, dzięki temu chodziłem do szkoły przez dwa lata. W sumie byliśmy pięć lat na Syberii.
Pytanie: Skoro nie chodził pan do szkoły, to czym zajmował się pan i pana siostra?
Cała rodzina pracowała, moi rodzice pracowali, bo w przeciwnym razie nie byłoby z czego żyć. Moja mama pracowała, moja siostra. W 1943 r. moją siostrę skierowali do pracy jeszcze dalej na wschód, na budowę linii kolejowej.
Pytanie: Jakiego typu pracę wykonywała pańska rodzina w Krasnojarskim Kraju ?
Przy wycinaniu drzew, drugą moją siostrę wysłali do pracy przy spływie drewna. Wtedy nie miałem jeszcze 18 lat, byłem niepełnoletni, dlatego też pracowałem z moją mamą przy robotach polowych w kołchozie. Pomagałem jej podczas żniw i też pracowałem w polu. »
-
Juozas Miliauskas: Traktorzysta!
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Rosji, 26/08/2009, przez E. Koustovą, L. Salakhovą & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijJuozas Miliauskas: Traktorzysta!
Juozas Miliauskas: «Ja pracowałem na traktorach, a mój brat był księgowym w naszej brygadzie. Miałem wtedy mniej więcej 19 lat. W tamtych czasach traktory podlegały miejscowej stacji maszyn rolniczych. Ludzie z podziwem przystawali na nasz widok i wykrzykiwali : « Traktorzysta ! » Trzeba przyznać, że to nie to samo co przekopywać pole łopatą! »
-
Juozas Miliauskas: Traktorzysta!
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Rosji, 26/08/2009, przez E. Koustovą, L. Salakhovą & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijJuozas Miliauskas: Traktorzysta!
-
Praca w łagrach
Więźniowie pracujący przy budowie linii kolejowej. Abez, ASRR Komi (Fotografia, Anonimowy, 1941). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Więźniowie pracujący przy budowie linii kolejowej. Abez, ASRR Komi (Fotografia, Anonimowy, 1941). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Więźniowie zatrudnieni w kopalni, Inta, ASRR Komi (Fotografia, Anonimowy, Brak daty). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
ZamknijPraca w łagrach
Praca w łagrach różni się od pracy „normalnych” zesłańców. Jest to bowiem praca w ekstremalnych warunkach klimatycznych - niekończący się dzień pracy, nieludzka, wyczerpująca do granic katorżnicza praca w kopalniach i na budowach.
-
Praca w osiedlach zesłańców
Dzieci zatrudnione przy robotach leśnych (Fotografia, Anonimowy, Brak daty). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Zbiory żywicy z drzew iglastych Sołowiow, obwód Niżneudinsk, obwód Irkucki (Fotografia, Anonimowy, 1950). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Brygada drwali. Korbik, obwód Sowietsk, Kraj Krasnojarski (Fotografia, Anonimowy, 1950-1960). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Litwinki zatrudnione na budowie, Griczew, obwód Czeremchowo, obwód Irkucki (Fotografia, Anonimowy, 1953). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Spływ drewna rzeką Jenisej, Igarka, Kraj Krasnojarski (Fotografia, Anonimowy, 1953). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Budowa linii kolejowej. Pimia, obwód Manski, Kraj Krasnojarski (Fotografia, Anonimowy, 1951). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Roboty polowe : wykopki ziemniaków. Sujeticha, obwód Tajszecki, obwód Irkucki (Fotografia, Anonimowy, 1954). Źródło: Muzeum Okupacji i Walki o Wolność.
Media objęte prawami autorskimi.
Kobiety (specprzesiedleńcy) pracujące przy spławie drewna, ASRR Komi (Fotografia, Anonimowy, 1959). Źródło: Osobiste archiwum Anatolija Smilingisa.
Media objęte prawami autorskimi.
Femme à la coupe de bois (Fotografia, Anonimowy, 1950-1955). Źródło: Osobiste archiwum Anatolija Smilingisa.
Media objęte prawami autorskimi.
Le père de Kazimira Ričkutėau travail, Zulumaï (Fotografia, Anonimowy, 1954). Źródło: Osobiste archiwum Kazimiry Ričkutė.
Media objęte prawami autorskimi.
Le père de Kazimira Ričkutėau travail, Zulumaï (Fotografia, Anonimowy, 1954). Źródło: Osobiste archiwum Kazimiry Ričkutė.
Media objęte prawami autorskimi.
ZamknijPraca w osiedlach zesłańców
Praca zesłańców
-
Promocja poprzez pracę
W pracy w lesie (Fotografia, Anonimowy, circa 1951). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Prace w polu (Fotografia, Anonimowy, 1951-1965). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Operator maszyn i sprzętu (Fotografia, Anonimowy, 1951-1965). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Spawacz (Fotografia, Anonimowy, 1951-1965). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Brygada pracy (Fotografia, Anonimowy, 1951-1965). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Operator maszyn i sprzętu (Fotografia, Anonimowy, 1951-1960). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Naprawa maszyny (Fotografia, Anonimowy, 1951-1960). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
Kolejna epoka (lata 70.). Komisja przychodzi w celu kontroli wzrostu zbóż (Fotografia, Anonimowy, 1970-1980). Źródło: Osobiste archiwum Domasa Laurinskasa.
Media objęte prawami autorskimi.
ZamknijPromocja poprzez pracę
Matka Domasa nie mogła pracować, więc w młodym wieku zaczął pracować przy wycince drewna i został zatrudniony do prac budowlanych. Z niewykwalifikowanego robotnika zostaje w 1951 r. operatorem dźwigu i za milczącą zgodą komendanta, obecnie nadzorowany jest przez pracodawcę, zatrudniony jest poza specjalnym miejscem osiedlenia. Kontynuował karierę zawodową jako operator maszyn.
-
Alexandra Belomestnykh, enfant, se met derrière un araire
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Rosji, 30/08/2009, przez E. Koustovą, L. Salakhovą & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijAlexandra Belomestnykh, enfant, se met derrière un araire
-
Juozas Miliautskas: Dniówkowe (trudadni)
Zródło: Wywiad przeprowadzony w Rosji, 26/08/2009, przez E. Koustovą, L. Salakhovą & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
ZamknijJuozas Miliautskas: Dniówkowe (trudadni)
-
Spływ drewna
Kroniki filmowe Syberii Wschodniej (Film, Wschodniosyberyjskie Studio Kroniki Filmowej, Circa 1950-1960). Source : rkucki Regionalny Fundusz Filmowy.
Media objęte prawami autorskimi
ZamknijSpływ drewna
Spływ drewna
Film zrealizowany w 1949 r. stanowi sekwencję z kroniki filmowej Irucka. Spływ drewna pozyskanego z wielkich eksploatacji lasów na północy Irkucka był jednym z najczęściej stosowanych środków transportu.
-
Dzień siewów
Kroniki filmowe Syberii Wschodniej (Film, Wschodniosyberyjskie Studio Kroniki Filmowej, Circa 1950-1960). Source : rkucki Regionalny Fundusz Filmowy.
Media objęte prawami autorskimi
ZamknijDzień siewów
Dzień siewów
-
Kołchoz im. Stalina
Kroniki filmowe Syberii Wschodniej (Film, Wschodniosyberyjskie Studio Kroniki Filmowej, Circa 1950-1960). Source : rkucki Regionalny Fundusz Filmowy.
Media objęte prawami autorskimi
ZamknijKołchoz im. Stalina
Człowiek radziecki człowiekiem pracy
Organizacja pracy w kołchozie posiada wszystkie cechy tzw. sowietyzmu: wprowadzenie mechanizacji przy masowym zachowaniu pracy ręcznej. Kolektywizm w gospodarstwach rolnych oparty jest prawie na tych samych zasadach jak praca w fabryce na taśmie. Widać również formy niedostrzegalnej w tamtych czasach dominacji, mężczyzn nad kobietami, którzy posiadają wszelkie atrybuty władzy (garnitur, mechanika, w tym przypadku motocykl, itd.)
Film ten został wyświetlony jako kronika filmowa Wschodniej Syberii w 1950 r.
-
Budowa linii kolejowej
Kroniki filmowe Syberii Wschodniej (Film, Wschodniosyberyjskie Studio Kroniki Filmowej, Circa 1950-1960). Source : rkucki Regionalny Fundusz Filmowy.
Media objęte prawami autorskimi
ZamknijBudowa linii kolejowej
Film wyświetlany w ramach kroniki filmowej w 1950 roku. Nic nie wskazuje na to, że zesłańcy pracują przy tej budowie, ale jest to całkiem prawdopodobne, dlatego, że bardzo często byli zatrudniani przy tego typu robotach.
