Europejska pamięć
o Gułagu
BioGrafie
Michalina HERC
Michalina Herc urodziła się w 1937 r. w Warszawie i tam mieszkała wraz ze swoimi rodzicami do wybuchu wojny. Ma zaledwie 2 lata, kiedy Niemcy i Sowieci wkraczają do Polski. Rodzice Michaliny uciekają przed Niemcami, najpierw do Białegostoku a następnie do Wilna. Ponieważ nie zgodzili się na przyjęcie obywatelstwa radzieckiego (ojciec skłonny był przyjąć obywatelstwo, ale matka kategorycznie odmówiła), w czerwcu 1940 r. zostali deportowani w rejon Archangielska, w którym pozostali do momentu ogłoszenia amnestii dla Polaków, to znaczy do sierpnia 1941 r. Stamtąd pojechali do Azji Centralnej najpierw pociągiem a następnie popłynęli statkiem w okolice Taszkientu i dalej do Kazachstanu. Michalina wychowywała się wśród Kazachów ; nauczyła się ich języka, uczestniczyła w ich obrzędach religijnych i związanych z ich tradycjami i kulturą.
W maju 1946 r. Hercowie mogą nareszcie opuścić terytorium ZSRR. Jadą przez zdewastowaną działaniami wojennymi Ukrainę i docierają do Polski. Po przyjeździe dowiadują się, że cała rodzina, która nie wyjechała z Polski padła ofiarą eksterminacji. Udają się do Warszawy i do Łodzi. W Łodzi decydują się na wyjazd do Francji, gdzie czeka już na nich wuj. Przyjeżdżają do Paryża we wrześniu 1946 r. Michalina zrobiła we Francji karierę zawodową jako lekarz psychiatra. Obecnie jest na emeryturze i powróciła do swojej pasji jakim jest malarstwo. Przedstawia w nim spustoszenia I zniszczenia wojenne widziane przez okno pociągu, którym wracała do Polski, krajobrazy Dalekiej Północy, barwy stepów Kazachstanu stanowiące główny motyw jej obrazów.
-
Odmowa przyjęcia obywatelstwa radzieckiego i deportacja
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Odmowa przyjęcia obywatelstwa radzieckiego i deportacja
Matka Michaliny odmawia paszportyzacji. Cała rodzina zostaje deportowana.
-
Wspomnienia z dzieciństwa w Archangielsku Mróz ; pluszowy miś i zgubione lalki
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Wspomnienia z dzieciństwa w Archangielsku Mróz ; pluszowy miś i zgubione lalki
-
Zamieszkać w Archangielsku
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Zamieszkać w Archangielsku
-
Wspomnienia z dzieciństwa w ArchangielskuPieśni i tańce
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Wspomnienia z dzieciństwa w ArchangielskuPieśni i tańce
-
Pamiątki z Azji CentralnejMiłość do Kazachów
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Pamiątki z Azji CentralnejMiłość do Kazachów
-
Pamiątki z Azji CentralnejGłód
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Pamiątki z Azji CentralnejGłód
-
Próby ucieczki
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Próby ucieczki
Ojciec Michaliny miał zamiar zaciągnąć się do Armii Generała Andersa, ale w końcu tego nie zrobił. Natomiast kilkakrotnie próbował ucieczki za granicę.
-
Szkoła w Sajramie (Kazachstan)
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Szkoła w Sajramie (Kazachstan)
-
Powrót do Łodzi, odkrycie antysemityzmu
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Powrót do Łodzi, odkrycie antysemityzmu
Micheline Herc, kiedy powróciła do Polski, do Łodzi, odkryła, że jest Żydówką i odczuła antysemityzm.
-
Powrót do Łodzi: Odkrycie getta i eksterminacji
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Powrót do Łodzi: Odkrycie getta i eksterminacji
Micheline Herc, kiedy powróciła do Polski, do Łodzi, odkryła, że jest Żydówką i odczuła antysemityzm.
-
Pamięć – niepamięć (ucieczka przed pamięcią)
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Pamięć – niepamięć (ucieczka przed pamięcią)
-
Zachwyt w Paryżu
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Zachwyt w Paryżu
-
W Paryżu, cudzoziemka
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
W Paryżu, cudzoziemka
-
W Paryżu: Nadgonić stracone życie
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
W Paryżu: Nadgonić stracone życie
-
Cudzoziemka; bezpaństwowiec
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Cudzoziemka; bezpaństwowiec
-
Przeszłość rosyjska, polska i francuska
Michaïł Model, dziadek Michaliny Herc ze strony matki, przed pierwszą wojną światową (Fotografia, Anonimowy, circa 1914). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Dziadek Michaliny Herc (Fotografia, Anonimowy, Brak daty). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Babcia (ze strony matki) Michaliny Herc, Sara Model, z synem Dawidem, przed pierwszą wojną światową (Fotografia, Anonimowy, circa 1914). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Pradziad Michaliny Herc, w Karlsbad, 15.08.1921 r. (Fotografia, Anonimowy, 1921). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Pradziad Michaliny Herc ze strony ojca (Fotografia, Anonimowy, Brak daty). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Szloma, ojciec Michaliny Herc ze swoim bratem Guttkiem; w latach dwudziestych XX wieku. Guttek umiera w gettcie warszawskim (Fotografia, Anonimowy, 1920-1930). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Szloma, ojciec Michaliny Herc, na koniu w Warszawie (Fotografia, Anonimowy, 1924). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
List wysłany w 1931 r. do Paryża do matki Michaliny Herc (Ewgenia Model) i jej siostry (Marie Model) (Fotografia, Anonimowy, 1931). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Zaświadczenie o zatrudnieniu matki Michaliny Hercwe Francji, 1932 r. (Fotografia, Anonimowy, 1932). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Rodzice Michaliny Herc przed ślubem (Fotografia, Anonimowy, 1932). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Ojciec Michaliny, Szloma (Fotografia, Anonimowy, 1932). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Szloma i Ewgenia, ojciec i matka Michaliny Herc w Warszawie (Fotografia, Anonimowy, 1934). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Ewgenia, matka Michaliny Herc z córką w maju 1938 r. w Warszawie (Fotografia, Anonimowy, 1938). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Ewgenia, matka Michaliny Herc, maj 1938 r. (Fotografia, Anonimowy, 1938). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Cioteczna babcia Micheline Herc ze strony matki w Kursku (Fotografia, Anonimowy, Brak daty). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Przeszłość rosyjska, polska i francuska
Przed drugą wojną światową rodzina Michaliny Herc żyła między Moskwą i Warszawą. Rodzice jej ukończyli studia we Francji i tam też się poznali, ale w 1932. Postanawiają wrócić do Warszawy, gdzie biorą ślub. Członkowie rodziny Herców są przemysłowcami bądź trudnią się handlem. I tak Michaïł Model, który był Rosjaninem bliskim mienszewikom, był vice-Prezesem przemysłu na całą Rosję i do 1922 r. posiadał trzy fabryki w Charkowie i w Kijowie. Wyemigrował do ówczesnego miasta Dantzing w 1922 r., gdzie nadal zajmował się przemysłem.
Józef i Sonia Hercowie (Hertz), dziadkowie Michaliny ze strony ojca. Józef pracował w przemyśle futrzarskim wraz ze swym ojcem, który miał kontaktyh z Londynem. Ojciec nadzwyczaj rozwinął interesy. Zginęli w obozie w Treblince.
Ojciec Michaliny Herc urodził się w Warszawie, a matka w Rosji w Kursku.
Gutek, jeden z wójów Michaliny Herc ze strony ojca, urodzony w 1911 r. Był międzynarodowym adwokatem w Londynie, ale chcąc pomóc rodzicom w czasie wojny wrócił w 1940 r. do Warszawy I został zabity w gettcie. Najstarszy z wujów został deportowany.
Dawid - stryjeczny dziadek ze strony matki Michaliny - został w Moskwie i sprawował funkcję dyrektora GUMU. Sima – jej stryjeczna ciotka uczestniczyła w bitwie o Leningrad. Natomiast Maria Rosenberg, ciotka ze strony matki Michaliny wyjechała do Francji w tym samym czasie co Ewgienia, matka Michaliny na studia do szkoły handlowej (w latach 1924-25) i osiedliła się we Francji.
-
Listy ze świata
List od Marii Rosenberg wysłany w dn. 18 marca 1941 r. z Châteauneuf la Forêt do Szirbozero, w obwodzie Archangielskim (Fotografia, Anonimowy, 1941). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Strona recto kartki wysłanej z Paryża do matki Michaliny Herc do Kazachstanu, 21.11.1945 (Fotografia, Anonimowy, 1945). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Strona verso kartki wysłanej z Paryża do matki Michaliny Herc do Kazachstanu, 21.11.1945 (Fotografia, Anonimowy, 1945). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Strona Recto kartki wysłanej z Paryża do Sajramu (Korespondencja, Anonimowy, 1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
List nadany 16.06.1945 r., doręczonego do Sajramu dn. 5.04.1946 r. (Fotografia, Anonimowy, 1945-1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Strona verso listu nadanego 16.06.1945 r. doręczonego do Sajramu dn. 5.04.1946 (Fotografia, Anonimowy, 1945-1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
List nadany w Moskwie przez Idę Radilowską, żonę stryjecznego dziadka ze strony matki Michaliny Herc do matki Michaliny Herc w Sajramie (Korespondencja, Anonimowy, 1945). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
List nadany w Moskwie przez Idę Radilowską, żonę stryjecznego dziadka ze strony matki Michaliny do matki Michaliny Herc w Sajramie (Korespondencja, Anonimowy, 1945). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Listy ze świata
Podczas zesłania do najbardziej oddalonych zakątków Dalekiej Północy w Rosji czy też Kazachstanie, rodzice Michaliny Herc otrzmują korespondecję z Paryża, z Châteauneuf-la-Forêt we Francji, również z Moskwy wysyłaną przez krewnych i rodzinę. Listy są świadectwem co prawda rzadkiej ale faktycznej wymiany między skrajnie oddalonymi od siebie światami.
Jednym z najbardziej zadziwiających listów jest list nadany w Châteauneuf-la-Forêt z datą 18 marca 1941 r., który dotarł do„punktu Szirbozero, centrum pocztowego Osinow, rejon Prioziernyj, obwód Archangielski”, oddalonego od świata zakątku Wielkiej Rosyjskiej Północy. Niestety nie wiemy ile czasu szedł ten list do miejsca przeznaczenia. Wydaje się, że został wysłany przez Czerwony Krzyż.
Istnieje spora liczba listów wysłanych do Sajramu, miejscowości, w której Michalina spędziła swoje kazachskie dzieciństwo. Czas dostarczenia listu do rąk odbiorcy jest bardzo długi ; jeden z listów napisany 14 czerwca 1945 r. w Paryżu, przechodzi przez Moskwę 12 stycznia 1946, dociera do Ałma- Aty 12 marca i ostatecznie do miejsca przeznaczenia dopiero 5 kwietnia, ocenzurowany przez armię radziecką.
Listy z Francji pisze Marie Rosenberg (Mary na kopertach), siostrę mamy Maichaliny Herc, która mieszkała we Francji
Wśród listów figuruje list od Idy Radilowskiej, śpiewaczki lirycznej, żony Dawida Radilowskiego, stryjecznego dziadka Maichaliny ze strony matki, który po Rewolucji został dyrektorem GUMU w Moskwie (słynny moskiewski dom handlowy). List nadany w Moskwie 10 września 1945 dotarł do Kazachstanu 18 września.
- List od Marii Rosenberg wysłany w dn. 18 marca 1941 r. z Châteauneuf la Forêt (departament Haute-Vienne) do Szirbozero, w obwodzie Archangielskim;
- Kartka wysłanej z Paryża do matki Michaliny Herc do Kazachstanu która dotarła do adresatki 21 listopada 1945 r.;
- Strona Recto kartki wysłanej z Paryża do Sajramu;
- List nadany 16.06.1945 r., doręczonego do Sajramu dn. 5.04.1946 r.;
- List nadany w Moskwie przez Idę Radilowską, żonę stryjecznego dziadka ze strony matki Michaliny do matki Michaliny w Sajramie.
-
Paryż
Michalina Herc wkrótce po pryjeździe do Francji (Fotografia, Anonimowy, 1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Michalina Herc w Paryżu (Fotografia, Anonimowy, 1947). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Michalina Herc w Paryżu w wieku 20 lat (Fotografia, Anonimowy, 1957). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Ewgenia, matka Michaliny Herc wkrótce po pryjeździe do Francji (Fotografia, Anonimowy, 1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Michalina Herc z matką w Trouville w 1951 r. (Fotografia, Anonimowy, 1951). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Paryż
Michalina Herc po długiej i skomplikowanej podróży z Kazachstanu przybywa do Paryża z Polski, gdzie spędziła zaledwie kilka miesięcy.
-
Wyjazd z ZSSR - biurokracja
Radziecka wiza wjazdowa do Polski (recto) (Dokument, Anonimowy, 1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Wiza tranzytowa na wyjazd z Polski do Francji via Niemcy (recto) (Dokument, Anonimowy, 1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Wiza tranzytowa na wyjazd do Francji, via Niemcy (verso) (Dokument, Anonimowy, 1946). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Zaświadczenie o statusie uchodźcy wystawione przez francuski urządu ds uchodźców OFPRA dla Michaliny Herc (recto) (Fotografia, Anonimowy, 1956). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Zaświadczenie o statusie uchodźcy wystawione przez francuski urządu ds uchodźców OFPRA dla Michaliny Herc (verso) (Fotografia, Anonimowy, 1956). Źródło: Osobiste archiwum Micheline Herc.
Media objęte prawami autorskimi.
Wyjazd z ZSSR - biurokracja
Wyjazd z ZSRR jest już sam w sobie długą podróżą, podczas której trzeba uzyskać najróżniejsze papiery, żeby uzyskać właściwy status niezbędny do przekroczenia granicy. Poniżej reprodukcja trzech dokumentów:
- Radziecka wiza wjazdowa do Polski;
- Wiza tranzytowa na wyjazd z Polski do Francji via Niemcy;
- Zaświadczenie o statusie uchodźcy wystawione przez francuski urządu ds uchodźców OFPRA.
-
Portret radiofoniczny Michaliny Herc
Zródło: Wywiad przeprowadzony we Francji, 31/03/2011, przez M. Craveri & A. Bluma.
Licencja CC BY-NC-ND.
Portret radiofoniczny Michaliny Herc
Portret radiofoniczny Michaliny Herc zreal. przez Yasmine Chouaki (Rozgłośnia radiowa RFI) emitowany w poniedziałek 27 lutego 2012 r. poświęcony Michalinie Herc.