TemaTyczny
Życie W PAŃSTWIE SOWIECKIM?
Liczni zesłańcy po dramatycznych przeżyciach związanych z upokorzeniami i przemocą w momencie deportacji, po przyjeździe na Syberię lub do Azji Centralnej, postrzegają nieco inaczej tamtejszy świat, który mimo ciężkich warunków otwiera przed nimi możliwość pewnej integracji. Z zaskoczeniem stwierdzają, że sytuacja materialna miejscowej ludności niewiele różni się od ich własnego położenia. Łączy ich wspólne doświadczenie jako pracowników kołchozów bądź przemysłu drzewnego.
Nowi przybysze integrują się przede wszystkim poprzez przymusową pracę pod nadzorem i kontrolą władz, ale również dzięki dodatkowym zajęciom, takim jak uprawianie swojego warzywnika. Kolektywizm zmusza ich do pracy zgodnie z narzuconymi normami organizacyjnymi i socjalistycznymi wartościam takimi jak: praca zespołowa, zdobycie fachowej wiedzy technicznej w dziedzinie mechanizacji pracy, co jest traktowane jako awans, nagrody za osiągnięcia zawodowe i wydajną pracę. Niektórzy stopniowo ulegają propagandowym sloganom gloryfikującym pracę jako wartość nadrzędną, podprządkowanie przyrody człowiekowi poprzez wzmożoną industrializację i budowę wielkich kombinatów i aglomeracji miejskich.
LPrzystosowanie się do systemu radzieckiego oznacza również przejęcie typowych sposobów na przeżycie, takich jak wymiana rzeczowa bez użycia pieniądza. Wielu świadków wspomina maszyny do szycia, dzięki którym liczne rodziny litewskie przetrwały lata zesłania. Podobnie wymiana usług pomagała w urządzeniu się w tamtejszej rzeczywistości, integrację z miejscową społecznością funkcjonującą w systemie sowieckim opartym na kombinacjach i unikach.
Ten rodzaj adaptacji pozwolił znacznej liczbie byłych zesłańców znaleźć swoje miejsce w systemie awansu społecznego, natomiast wstąpienie do Konsomołu czy tez do Partii były praktycznie niemożliwe dla osób deportowanych.
Emilia Koustova
Brygada z traktorem leśnym (1956)
© Rimgaudas Ruzgyz
Kobiety podczas przerwy w pracy na tle maszyny do prac leśnych
© Rimgaudas Ruzgyz
Motor!
© Rimgaudas Ruzgyz
Rimgaudas Ruzgys i jego nowy motor w 1955 r.
© Rimgaudas Ruzgyz
Rymgaudas Ruzgys na motorze w 1956 r.
© Rimgaudas Ruzgyz
Juozas Miliautskas z rodziną i przy swoim motorze (lata1950)
© Juozas Miliautskas
Nadrzędna rola mechanizacji pracy
Gloryfikacja pracy mechanicznej i podporządkowanie człowiekowi przyrody są nieodłączną częścią retoryki propagandowej państwa sowieckiego, przyswojonej przez niektórych świadków. Na załączonych tu zdjęciach widać jak potężną rolę odgrywa maszyna zarówno w pracy (ciągniki rolnicze, a zwłaszcza leśne), jak i w życiu prywatnym (motocykl jako symbol awansu społecznego szczególnie dla mężczyzn).
Jarosław Pogarski opowiada o swoim wyobcowaniu po powrocie
«Nie miałem prawa ani być pionierem ani komsomolcem, nie mogłem wstąpić do żadnej organizacji. Proszę sobie wyobrazić, jakie to było dla mnie bolesne !
Kiedy miało być klasowe zebranie komsomolców, ja, Pogarskij, byłem wypraszany z klasy!
Kiedy moja klasa szła do lasu zbierać zioła : «Pogarskij, ty zostajesz ! »
Kiedy klasa szła sprzątać ulicę, «Pogarskij, ty zostajesz ! Idą tylko komsomolcy »
To głęboko rani duszę.
Pamiętam słowa ojca, jak mówił «synku, jak tylko dasz radę, ucz się! Dla nas wszystko jest zakazane. Na ile masz sił, ucz się!»
Juozas Miliautska - Postęp techniczny
«Mój brat tu chodził do szkoły. Był bardzo dobrym uczniem. Następnie pracował na przyczepie traktora. Dopiero po powrocie na Litwie mógł prowadzić traktor.
A potem nastały diesle… Po wojnie pojawiły się traktory Natik z kabiną z żelaza ! To dopiero były ciągniki, nie do wiary…
To ja prowadziłem te traktory i kombajny! Byłem kierowcą! A nawet sam konwojowałem kilka kombajnów z Irkucka. A to było 500 km drogi. Trzeba było jakoś przeprawić się ponad rzeką, po skałach! Często bywało, że kombajny wywracały się, ale mnie zawsze udało się przejechać bez problemu.»
Pionier i Komsomoł (w wersji oryginalnej - RU)
Na Litwie, kiedy nastała tzw. „odwilż" Marite Kontrimaite wstąpiła do młodzieżowej organizacji Pionierów, a później została członkinią Komsomołu. Jej matka była na nią strasznie zła, a ojciec płakał. Czuła, że nie rozumieją, że ich przyszłość będzie teraz naprawdę kontrolowana przez władzę.
Marytė Kontrimaitė: Nostalgia i patriotyzm na Syberii
(Wersja oryginalna - język rosyjski)
Na Syberii spotykają się wśród Litwinów i śpiewają „Pójdźmy do Ojczyzny” lub czytają wiersze. Mama Maritė Kontramaitė dużo opowiadała córce o tradycjach i legendach litewskich, dlatego też dziewczynka wytworzyła wyobrażenia idylliczne swojej ojczyzny.
Andrej Ozerowskij (jako wolny człowiek) i jego przywiązanie do kopalni
Andrej Ozerowskij: „Przyjechałem do Karagandy w 1960 r. Wcześniej ożeniłem się, w 1955 r. W 1956 r. urodziła się nam córka. Jak tylko tu przyjechałem, to od razu zatrudniłem się w kopalni. Znałem pracę w kopalni od czasów zesłania do obozu w Dżezkazganie. A teraz byłem już wolny, w tej kopalni nie było gazu, więc było mniej niebezpiecznie. Gdybym dziś miał zaczynać od początku, to i tak poszedłbym na kopalnię. Owszem, bywają wybuchy, ludzie mogą stracić życie, to prawda, jest to bardzo ciężka praca. Ale dziś byłbym bardzo szcześliwy, gdybym mógł zobaczyć kopalnię chociaż przez pół godziny. Uwielbiam patrzeć na górników. Jestem głęboko przywiązany do kopalni.”
Andrej Ozerowskij (jako wolny człowiek) i jego przywiązanie do kopalni (wersja FR)
Andrej Ozerowskij: „Przyjechałem do Karagandy w 1960 r. Wcześniej ożeniłem się, w 1955 r. W 1956 r. urodziła się nam córka. Jak tylko tu przyjechałem, to od razu zatrudniłem się w kopalni. Znałem pracę w kopalni od czasów zesłania do obozu w Dżezkazganie. A teraz byłem już wolny, w tej kopalni nie było gazu, więc było mniej niebezpiecznie. Gdybym dziś miał zaczynać od początku, to i tak poszedłbym na kopalnię. Owszem, bywają wybuchy, ludzie mogą stracić życie, to prawda, jest to bardzo ciężka praca. Ale dziś byłbym bardzo szcześliwy, gdybym mógł zobaczyć kopalnię chociaż przez pół godziny. Uwielbiam patrzeć na górników. Jestem głęboko przywiązany do kopalni.”
